برنامه ششم توسعه که این روزها مباحث مرتبط با کیفیت آن در محافل اقتصادی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد با نقدهای فراوانی روبرو است. برخی معتقدند خلأهای بزرگی در این برنامه وجود دارد و بخش های مهمی در آن دیده نشده و حتی شفافیت لازم را ندارد. در مقابل دولتی ها به دفاع از این برنامه پرداخته و آن را برای رونق اقتصاد کشور در 5 سال آینده مفید ارزیابی می کنند.

این در حالی است که اخیرا مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی با اشاره به این که موضوع فضای کسب و کار در ایران یکی از بحث برانگیزترین موضوعاتی است که در جلسات بخش خصوصی و دولت مطرح می‌شود و همواره اعتراضاتی نسبت به چالش‌های فضای کسب و کار در ایران وجود دارد می گوید: فعالان بخش خصوصی معتقدند قوانین دست و پاگیر و ابهام در قوانین از مهمترین مشکلاتی است که فضای کسب و کار در ایران با آن روبرو است و فعالیت‌های اقتصادی را با مانع روبرو کرده است.

همچنین مشکلات فضای کسب و کار در ایران برای سرمایه گذاران خارجی هم به یک معضل تبدیل شده است، بطوری که هیات‌های اقتصادی که به ایران می‌آیند همگی بر این امر تاکید دارند که یکی از عوامل مهم برای سرمایه گذاری آنها در کشور، بهبود فضای کسب و کار ایران و قوانین تجارت است.

در این بین سعید مسگری، کارشناس مسایل اقتصادی در گفتگو با اگزیم نیوز با اشاره به عدم موفقیت برنامه‌های توسعه در کشور ما می گوید: برخی کارشناسان با تدوین این برنامه‌ها به کلی مخالف هستند و تدوین آنها را مفید نمی‌دانند، حتی برخی بر این باورند که اجرای این برنامه‌ها نه‌تنها سودی عاید کشور نکرده است؛ بلکه خود مانعی بر سر راه توسعه کشور شده‌اند، اما از سوی دیگر عده‌ای نیز همچنان موافق تدوین این برنامه‌ها هستند و مشکل اصلی را در نوع نگارش برنامه‌ها و نحوه اجرای آنها می‌دانند.

به عقیده وی دلایل مخالفان برنامه‌های توسعه قابلیت پاسخگویی دارد و مشکل اصلی در نوع برنامه‌های توسعه و محتوای آنها و در مرحله بعدی در اجرای این برنامه‌ها است؛ بنابراین به جای صرف‌نظر کردن از برنامه‌های توسعه، باید به آسیب‌شناسی دقیق آنها پرداخت و با برطرف کردن مشکلات برنامه‌های توسعه در مرحله تدوین و اجرا احتمال موفقیت آنها را افزایش داد.

مسگری افزود: از آنجا که پاسخگویی به دلایل مخالفان برنامه‌های توسعه نیازمند صرف وقت بسیار است از این موضوع صرف نظر می‌کنیم و در اینجا به بررسی یکی از دلایل عدم موفقیت برنامه‌های توسعه قبلی و ارائه پیشنهادی برای موفقیت برنامه ششم می‌پردازیم.
این کارشناس مسایل اقتصادی با اشاره به این که آسیب‌شناسی برنامه‌های توسعه در ایران نشان می‌دهد دلایل عدم موفقیت برنامه‌های توسعه را می‌توان در دو دسته کلی طبقه‌بندی کرد گفت: دسته اول مربوط به مرحله تدوین برنامه و مشکلات ذاتی خود برنامه است و دسته دوم مشکلات مربوط به مرحله اجرای برنامه. به گفته وی برای موفقیت برنامه در گام اول باید مشکلاتی که در مرحله تدوین برنامه وجود دارد را شناسایی و برطرف کرد و سپس به سراغ مشکلات اجرایی آن رفت.

وی یکی از مشکلات مهمی که در تدوین برنامه‌های توسعه وجود دارد را مشخص نبودن اولویت‌های اصلی برنامه و تعدد بسیار زیاد اهداف دانست و ادامه داد: با نگاهی به برنامه‌های توسعه به ‌خصوص برنامه‌های اخیر مشاهده می‌شود که در این برنامه‌ها اهداف بسیار زیادی گنجانده شده است و در تمام حوزه‌ها و فصل‌های برنامه، قانون‌گذار اهداف بسیار زیادی را تدوین کرده است. به گفته وی این وضعیت در شرایطی که اولویت‌بندی برای اهداف وجود نداشته باشد و اهداف با توجه به اولویت‌های مشخصی تدوین نشده باشند بسیار بغرنج‌تر خواهد شد.

مسگری گفت: درواقع برنامه‌های توسعه در کشور ما تبدیل شده‌اند به مجموعه‌ای از اهداف متنوع و متعدد در حوزه‌های مختلف که هیچ اولویت و ترتیبی برای آنها وجود ندارد؛ اهدافی که ممکن است هر یک در جایگاه خود بسیار مناسب و ضروری باشند، اما تعداد زیاد آنها سبب شده است که عملا دستیابی به این اهداف غیرممکن شود و مانعی جدی بر سر راه اجرای برنامه ایجاد شود.
به گفته وی برنامه‌های توسعه با توجه به زمان اجرای آنها، برنامه‌های میان‌مدت هستند؛ بنابراین باید دارای اهداف مشخص و معدودی باشند. تعدد اهداف در میان‌مدت خود عاملی است که مانع دستیابی به اهداف می‌شود. برای تعیین اهداف معدود و انتخاب چند هدف خاص از بین تعداد زیادی هدف، باید ابتدا اولویت‌های برنامه را مشخص کرد.

این کارشناس و محقق اقتصادی با اشاره به این که زمانی که برای تعیین اهداف محدودیتی نداشته باشیم و هر تعداد هدف را در برنامه قرار دهیم چندان نیازی به تعیین اولویت‌ها وجود ندارد گفت: اما زمانی که از بین تعداد زیادی هدف بخواهیم تعداد اندکی را برای برنامه تعیین کنیم باید حتما در گام اول اولویت‌های برنامه را مشخص کنیم.
به گفته وی بنابراین برای موفقیت برنامه‌های توسعه باید ابتدا اولویت‌های کشور در حوزه‌های مختلف در پنج سال آینده مشخص شود و سپس با توجه به این اولویت‌ها، در حوزه‌های مختلف هدف‌گذاری انجام شود. در این صورت می‌توان به موفقیت برنامه و دستیابی به اهداف آن امیدوار بود. مسگری ادامه داد: برای موفقیت برنامه ششم توسعه نیز ضروری است به این نکته مهم توجه شود و با توجه به شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور در انتهای دهه چهارم انقلاب، اولویت‌های کشور مشخص شود و با استفاده از این اولویت‌ها در هر حوزه هدف‌گذاری انجام شود.